Газрын есөн шинж

1. Сүн Зэ хэлж гэнэ: энэ бол дайны эрдэм: тарахын газар, тогтворгүй газар, ээдрээтэй нутаг, холилдох нутаг, уулзвар нутаг, бартаат нутаг, замгүй нутаг, бүслэлтийн нутаг ба үхлийн нутаг гэж бий.

 2. Ноёд өөрийн нутагтаа тулалдвал, задран тарахын газар гэнэ. Харин нутаг орж, гүн орохгүй байвал тогтворгүйн нутаг. Хэрэв би нэгэн нутаг эзэлж, надад тэр нь ашигтай, мөн дайсан тэр нутгийг эзэлж түүнд мөн адил ашигтай байвал ээдрэтэй нутаг гэнэ. Хэрэв би мөн дайсан гарч чадаж байвал, холилдох нутаг гэнэ. Хэрэв ноёны нутаг бүх гурван талынх бол, хэн тэрийг хамгийн түрүүнд эзэгнэнэ үү, тэр Тэнгэрийн Улсыг бүхлээр нь захирна- энэ бол уулзвар нутаг юм. Хэрэв дайсны нутагт гүн орж, ардаа хамгаалалт бэхлэлт сайтай хот үлдээж байвал, хурцадмал байдлын нутаг; хэрэв уул ус хад чулуу, намаг шавхайг даван туулж байвал замгүй нутаг мөн. Хэрэв ухрах зам тойруу, мөн дайсан бага хүчээр ихийг довтолж болдог нутаг бол бүслэлтийн нутаг гэнэ. Хэрэв тулалдаанд хурдан орж амьд мэнд үлдэж, тулалдаан удаж байж орвол мөхдөг нутаг бол үхлийн нутаг.

 3. Тэр учраас: задран тарахын нутаг бүү тулалд. Тогтворгүй газар бүү зогс. Ээдрээтэй нутагт бүү ор, холилдох нутагт холбоо бүү тасал. Уулзвар нутагт холбоотон хай, эрсдэлтэй нутагт дээрэмдэж тоно, замгүй нутгаар яв, бүслэлтийн нутагт сэргэлэн бай, үхлийн нутагт тулалд.

 4. Эртний цагт сайн тулалддаг нэгэн, дайсны урд эгнээг хойд эгнээний холбоог тасалж чаддаг байсан. Мөн бага хүч нь их хүчээ, их хүч нь бага хүчээ дэмжиж чадалгүй, дээд гаралтай нь доод гаралтайгаа аварч чадалгүй, язгууртныг нь ардуудтай нь нэгдүүлэлгүй, дайсныхаа цэргийг нэг нэгнээс нь тасалж, жагссан ч нэгдмэл байлгадаггүй байсан. Ашиг харуулан хөдөлгөж, ашиггүй бол байран дээр үлдээдэг байсан.

 5. Ийнхүү хичээнгүйлэн асууя: хэрэв дайсны их хэмжээний цэрэг мөн бүрэн жагсаалаар ирвэл, юугаар угтан авах бэ? гэж. Хариулья: хамгийн түрүүнд түүний хамгийн үнэтэй зүйлийг нь булаа. Хэрэв булааж чадвал, тэр чамд дуулгавартай болно.

 6. Дайнд хамгийн түрүүнд хурд чухал. Түүний хүрсэн зорилгыг нь өөрийн болгож, түүний санаагүй замаар явж, хүлээгээгүй газар нь дайрах хэрэгтэй.

 7. Зочноор айлд зочилбол, дайсны нутагт аль болгон гүн нэвтэрч, санаа бодлоо нэгэн чигт хандуулах хэрэгтэй гэж, дайны дүрэм ийнхүү хэллээ. Тэгвэл эзэн нь дийлэхгүй.

 8. Тарган цатгалан тариалан талбай дээрэмдэн тонож байвал, өөрийн цэргийн хүнсийг хангалттай байлга. Цэргүүдээ сайтар анхаарч, бүү ядраа. Сэтгэлийг нь нэгтгэж, хүчийг нь холбо. Цэргүүдээ нүүлгэхдээ, хамаг төлөвлөгөөг өөрийн тооцооны дагуу хэрэгжүүлж, хэнийг ч тэр төлөвлөгөөнд бүү оруул.

 9. Цэргүүдээ гарцаагүй байдалд шахан оруулж, тулбал амьд үлдэж, зугтвал үхэхээр байдалд оруулж бай. Хэрэв тэд үхэхээс айвал, яаж ялалтад хүрэх билээ. Цэрэг ардууд бүх хүчээ шавхана. Цэргүүд үхлийн аюулд тулбал тэд юунаас ч айхгүй. Гарц үгүй бол тэд бат бөх зогсдог. Дайсны нутаг орвол, тэднийг юу ч зогсоож дийлэхгүй. Арга барагдсан үед тэд тэмцэнэ.

 10. Энэ учраас цэргүүд өөрсдөө сонор сэрэмжтэй болж, ямар нэгэн шахалтгүйгээр хүч орж, ямар нэгэн яриагүй хоорондоо эвтэй болж, ямар нэгэн тушаалгүй жанжиндаа итгэдэг.

 11. Хэрэв эргэлзээ тээнэгэлзэл хоривол цэргүүд үхэн үхтлээ ухаанаа сатааруулахгүй.

 12. Хэрэв цэргүүд  "Эд хогшил хэрэггүй" гэж байвал, тэд эд хогшилд дургуй гэсэн үг биш. Хэрэв цэргүүд "Амьдрал хэрэггүй" гэж байвал, амьдралд хайргүй гэсэн үг биш. Тушаал ирэхэд, цэрэг даргаггүй уйлж, суугаа нэгний нулимс эрүүгээр нь урсаж, хэвтээ нэгний нулимс захаар нь урсана. Гэвч хүмүүсээ гарцаагүй байдалд оруулбал, тэд Жуан Чу ба Цай Куй мэт эр зоригтой болдог.

 13. Дайныг сайн явуулдаг хүн шуайжан могой мэт байдаг. Шуайжан бол чаншаны могой юм. Түүнийг толгойруу нь цохивол, тэр сүүлээр цохидог. Сүүлрүү нь цохивол, толгойгоороо хатгадаг. Гол уруу нь цохивол, толгой ба сүүлээрээ цохидог.

 14. Ийнхүү асууж зүрхэлье: цэргээ чаншаны могой мэт болгож болох уу? Хариу өгье: болно. Ү ба Юэ гүрэн нэг нэгэндээ дургүй- хэрэв тэд нэгэн завинд сууж, гол гатлахад шуурга болбол, баруун гар зүүнээ аврах мэт тэд нэг нэгнээ аврах болно.

 15. Энэ учир шалтгаанаар агт морьдоо чөдөрлөөд, байдлааны тэрэгний дугуйг газар буллаа ч гэсэн, үүнд найдаж болохгүй. Цэргүүдээ зориг тэмүүлэл нэгэн чиг  зүглэсэн байвал жинжэнэ дайны эрдэм юм.

 16. Тэгвэл хүчтэн ба сүл дорой нь нэгэн дор зориг орвол, газрын шинж юм. Хэрэв эрдэмтэй жанжин цэргээ нэг хүүхэд мэт дагуулан, нэг хүн мэт барьж чадаж байвал- гарцаагүй байдал үүссэн гэсэн үг.

 17. Жанжны үүрэг: тэр үргэлж тайван тогтуун байж, бусдад нууц үлдэх ёстой. Мөн сахилга баттай байж, бусдад үлгэр дууриалал байх ёстой. Тэр өөрийн бага дарга цэргүүдийнхээ чих нүдийг хуурч, ямар нэгэн юм мэдхээс хорьдог. Өөрийн бодлоо ба төлөвлөгөөгөө өөрчилж, бусадд мэдүүлэх ёсгүй. Мөн байршлаа байн байн сольж, бусдад сэтгэх цаг өгөх ёсгүй.

 18. Цэргүүдээ дагуулахдаа, өндөрдээр гарч, араасаа шатаа авах мэт байдалд оруулах хэрэгтэй. Хэрэв тайжийн нутаг орж, шийдэмгийгээр усан онгоцоо ба тогоогоо хагалах хэрэгтэй. Цэргээ хонин сүрэг мэт дагуулан, наашаа гэвэл наашаа ирдэг, цаашаа гэвэл цаашилдаг, хаашаа явж байгаагаа мэдэхгүй байх ёстой. Хамаг цэргээ цуглуулж, аюулд өртүүлэх хэрэгтэй- энэ бол жанжны эрдэм юм.

 19. Есөн нутгийн өөрчлөлт, агшилт ба суналтын ашиг, хүний мэдрэмжийн хууль энэ бүгдийг сайтар ойлгох хэрэгтэй.

 20. Хэрэв дайсны нутаг гүн орвол, нэг юманд сэтгэл санаагаа төлөврүүлдэг. Хэрэв гүн орохгүй бол, ухаан самуурдаг гэж дайны эрдэмд заадаг.

Өөрийн нутгаас гарч дайтвал, хил давсан цагт эргэн буцалтгүй нутаг болно. Хэрэв зам тал тал тийшээ нээлттэй байвал уулзвар нутаг мөн. Хэрэв дайсны нутагруу гүн орвол, аюулын нутаг мөн. Хэрэв гүн ордоггүй нутаг бол, тогтврогруйн нутаг. Хэрэв ард давах боломжгуй бартаа, урд нарийн хавцал байвал бүслэлтийн нутаг мөн. Хэрэв явах газар үгүй бол- үхлийн нутаг мөн.

 21. Энэ учраас би задралын нутагт бүгдийг нэгтгэж, тогтворгүй нутаг харилцаа холбоогоо сайжруулж, ээдрээтэй нутагт дайсныхаа дараа очиж, холилдох нутагт хамгаалалтандаа анхаарлаа хандуулж; уулзвар нутагт холбоогоо бататгаж; бартаат нутагт хүнсний тасралтгуй хангалт залгаж; замгүй газар зам тавьж; бүслэлтийн газар гарцыг өөрөө бөглөж; үхлийн нуагт цэргүүддээ хэн ч амьд үлдэхгүй гэж ойлгуулна. Цэргүүд бүслэгдсэн тохиолдолд, биеэ хамгаалж эхлэнэ; гарцаагүй байдалд орохоор тэд тулалдана. Хэрэв байдал маш хэцүү бол тэд захирагдана.

 22. Тайж нарын бодож байгааг мэдэхгүй хүн бол холбоотон болж чадахгүй. Хэрэв уул ус, хад чулуу, жалга, намаг мэдэхгүй байвал, тэр цэргээ дагуулж чадахгүй. Хэрэв нутгийн замчидтай харилцаа тогтоохгүй бол, газрын давуу талыг ашиглаж чадахгүй,

 23. Энэ есөн зарчмын нэгийг нь ч мэдэхгүй бол, даян цэрэг байж чадахгүй.

 24. Хэрэв даян цэрэг том улс гүрний эсрэг довтолбол, тэр хүчээ цуглуулж чадахгүй. Хэрэв даян цэрэг дайсны эсрэг эргэвэл, тэр холбоотон олж чадахгүй.

 25. Тэр учраас даян хаан холбоотны араас хөөн мөрдөж, Тэнгэрийн Улсад эрх мэдэл хуримталдаггүй. Тэр зөвхөн өөрийн сэтгэлийн тэнхээгээ тархааж, дайсандаа сүр хүчээрээ нөлөөлдөг. Энэ учраас тэр цайз балгас эзэлж, төрийг унагаж чадна.

 26. Тэр энгийн хуулийг даган шагнал тараадаггүй. Энгийн захиргааны хууль зарлиг буулгадаггүй. Тэр цэргээ нэг хүн мэт залан удирддаг. Цэргийн тухай ярьвал, ажлын тухай ярь, тодорхойлоод хэрэггүй. Цэргээ удирдахдаа алдагдал биш, ашгийн тухай ярьж бай.

 27. Цэргүүдийг үхлийн ирмэгт хүргэсний дараа тэд амьд үлдэнэ, тамын ероолд хаявал тэд амьдарна; зөвхөн гай барцад тохиолдосны дараа тэд тулааны эцсийг шийдвэрлэнэ.

 28. Дайны эрдэм бол дайснаа төлөвлөгөөнийх нь дагуу явуулж, сайтар ажиглахад оршдог. Дараа нь ямар нэгэн юмандээр санаагаа төлөврүүлж, мянган бээрийн цаана ч байсан, жанжныг нь устгахад оршино. Энэ бол эрдмээ чадварлаг хэрэгжүүлэх юм.

 29. Энэ учраас, аян дайнд гарахдаа хамаг хилээ хааж, гаднаас хүн орж гарахыг хорино. Эзэн Хаан өөрийн зөвлөлдөө хуралддаг тул, дайны хамаг бурууг жанжнаасаа асууна.

 30. Хэрэв дайсан нээгдэж хаагдаж эхэлбэл, эрчимтэйгээр түүн уруу довтол. Хурдан түүний үнэтэй болгоныг эзэлж, аяар түүнийг хүлээ. Нэг зорилгыг дагаж, дайснаа мөрд. Энэ маягаар дайныг шийднэ.

 31. Энэ учраас гэмгүй бүсгүй мэт бай, тэгвэл дайсан үүдээ нээнэ. Дараа нь сул тавьсан туулай мэт бай- тэгвэл дайсан чамайг гүйцэхгүй.